Het beroep van advocaat wordt nog wel eens geassocieerd met het zoeken naar ‘mazen in de wet’. Met het vrij krijgen van verdachten op een ‘vormfout’, waarbij mensen dan denken dat het om zoiets onbenulligs als een typefout zou gaan. Ook als je het hebt over ‘grijs gebied’ in de regelgeving heeft dat vaak een negatieve lading: alsof je zou opereren in de marges van het toelaatbare. Tijd om dat beeld te veranderen.
Om meteen maar dat idee over vormfouten recht te zetten: daarbij gaat het om ernstige procedurele fouten. En het volgen van de procedurele regels is ontzettend belangrijk. Als je daar aan twijfelt raad ik je aan om Het Proces van Franz Kafka te lezen: een boek dat wat mij betreft verplichte kost is voor ten minste iedere jurist.
Dan over de mazen in de wet, of het grijze gebied. Kijk, als alle regels altijd duidelijk waren, had ik geen werk. Rechters evenmin. Je kunt nu eenmaal niet altijd alle situaties in regels vangen (en dat moeten we ook niet willen). Je kunt een regel lezen, en hem heel duidelijk vinden. Tot er bij de toepassing twijfels rijzen: kan wat er staat ook anders worden geïnterpreteerd? Is deze regel wel geschreven voor de concrete situatie waarop je hem wilt toepassen? Leidt het toepassen van de regel wel tot een wenselijke uitkomst?
En dan zijn er nog zaken als veranderende omstandigheden, een veranderende moraal of en veranderde techniek die maken dat we bepaalde regels van tijd tot tijd tegen het licht moeten houden. Daar is niets mis mee. Sterker nog, dat is noodzakelijk voor het goed functioneren van de rechtsstaat, waarbij aan de ene kant rechtszekerheid belangrijk is, maar aan de andere kant de toepassing van de regels wel moet leiden tot een uitkomst die de inwoners van een land in grote lijnen als rechtvaardig beschouwen en accepteren.
Dat geldt nog meer bij zelfregulering, waarbij bedrijven in een branche met elkáár afspreken op welke wijze zij invulling geven aan het wettelijk kader.
Met ‘het grijze gebied verkennen’ is dus niets mis. Het betekent gewoonweg dat je je horizon wat betreft de regelgeving en de interpretatie daarvan verbreedt. Dat je toetst wat er wel en niet kan, en of je vindt dat iets wel en niet moet kunnen: de kern van compliance. Hetzelfde geldt voor het ‘opzoeken van de grenzen’. Daarmee is niets mis, het gaat pas mis als je er overheen gaat.
Het grijze gebied níet verkennen leidt in mijn optiek tot twee onwenselijke situaties:
1) je maakt geen gebruik van de mogelijkheden in het grijze gebied, met zowel nadelige gevolgen voor het marktaandeel van jouw product als voor artsen en patiënten die daardoor wellicht van belangrijke informatie verstoken blijven; en
2) als je niet weet waar de grenzen liggen, is de kans dat je er ongemerkt overheen gaat groter.
Advocaat Marloes Meddens-Bakker
is eigenaar van MOON legal & compliance
